Αρτηριακή Πίεση (Α.Π.)
Αρτηριακή Πίεση (Α.Π.) είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών καθώς ρέει μέσα σε αυτές. Εάν η αρτηριακή πίεση είναι υψηλή, τότε η καρδιά μας πρέπει να εργαστεί δυνατότερα για να διατηρήσει επαρκή ροή αίματος στο σώμα μας. Η καρδιά “χτυπά” περισσότερο από 100.000 φορές την ημέρα. Κάθε φορά που “χτυπά”, διώχνει μια ποσότητα αίματος στις αρτηρίες μας. Μεταξύ δύο χτύπων η καρδιά ξεκουράζεται και γεμίζει με αίμα. Έτσι η αρτηριακή πίεση εκφράζεται με δύο αριθμούς. Ο πρώτος αριθμός, π.χ. το 120, είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών καθώς φεύγει από την καρδιά κι ονομάζεται συστολική πίεση (ή ‘‘μεγάλη’’ πίεση), ενώ ο δεύτερος αριθμός, π.χ. 80 είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών όταν η καρδιά πια ξεκουράζεται κι ονομάζεται διαστολική πίεση (ή ‘‘μικρή’’ πίεση). Οι μονάδες μέτρησης της πίεσης είναι τα χιλιοστά της στήλης υδραργύρου (mmHg).
Η ιδανική Α.Π. σε υγιείς ενήλικες είναι κάτω από 120 για τη συστολική και κάτω από 80 για τη διαστολική. Φυσιολογική Α.Π. θεωρείται 120-129 για τη συστολική και 80-84 για τη διαστολική. Άτομα με τιμές πίεσης μεταξύ 130-139 για τη συστολική ή/και 85-89 για τη διαστολική θεωρούνται ότι έχουν υψηλή φυσιολογική Α.Π., και επομένως έχουν ανάγκη τακτικής παρακολούθησης της Α.Π., άμεσης αλλαγής του τρόπου ζωής και σε ορισμένες περιπτώσεις φαρμακευτικής αγωγής. Οποιαδήποτε τιμή αρτηριακής πίεσης άνω του 140 για τη συστολική και άνω του 90 για τη διαστολική θεωρείται Αρτηριακή Υπέρταση (Α.Υ.).
Εκτιμάται ότι το 2015 παγκοσμίως 1,13 δισεκατομμύρια άνθρωποι εμφάνιζαν Αρτηριακή Υπέρταση, εκ των οποίων πάνω από τα 150 εκατομμύρια ήταν στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Υπολογίζεται ο επιπολασμός της Α.Υ. σε ενηλίκους παγκοσμίως είναι 30-45%, με αυξητικές τάσεις καθώς αυξάνεται η ηλικία. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι περισσότερα από 42 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν υπέρταση, ενώ άλλα 8 εκατομμύρια έχουν πληροφορηθεί σε περιστασιακές μετρήσεις για αυξημένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης. Στην Ελλάδα, από πρόσφατα στοιχεία της επιδημιολογικής μελέτης “ΑΤΤΙΚΗ” της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής υπέρταση εμφανίζει το 38% των ανδρών και το 24% περίπου των γυναικών. Δηλαδή με λίγα λόγια σχεδόν 3 εκατομμύρια Έλληνες έχουν αυξημένες τιμές αρτηριακής πίεσης.
Στο 95% των περιπτώσεων η Αρτηριακή Υπέρταση οφείλεται σε ιδιοπαθή αίτια, δηλαδή σε κληρονομικά αίτια, παχυσαρκία, μακροχρόνια αυξημένη πρόσληψη αλατιού, καθιστική ζωή, κλπ. Συνήθως εμφανίζεται μετά την ηλικία των 30 ετών, αλλά μπορεί να εμφανιστεί σπάνια και σε παιδιά. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, η Α.Υ. οφείλεται σε κάποιο άλλο νόσημα (δευτεροπαθής), το οποίο όταν αντιμετωπιστεί επιτυχώς θεραπεύει και την ίδια. Τέτοια νοσήματα που προκαλούν δευτεροπαθή υπέρταση είναι η χρόνια νεφροπάθεια, το σύνδρομο απνοιών κατά τον ύπνο, η στένωση νεφρικών αρτηριών αλλά και νοσήματα των επινεφριδίων, κοκ.
Η Αρτηριακή Υπέρταση αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση στεφανιαίας νόσου και εμφράγματος του μυοκαρδίου, καρδιακής ανεπάρκειας, αγγειακού εγκεφαλικού, κολπικής μαρμαρυγής, περιφερικής αγγειοπάθειας και νεφρικής ανεπάρκειας. Επομένως, η ρύθμιση της πίεσης σε φυσιολογικά όρια με φαρμακευτική αγωγή, δίαιτα και άσκηση μειώνει την πιθανότητα θανάτου από στεφανιαία νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ βελτιώνονται και τα υπόλοιπα όργανα, όπως τα νεφρά κι οι οφθαλμοί μας. Φαίνεται ότι μια μείωση κατά 5 με 6 μονάδες της διαστολικής πίεσης σε διάστημα πέντε ετών, οδηγεί σε 40% λιγότερα εγκεφαλικά επεισόδια και 20% λιγότερα καρδιαγγειακά. Τα αποτελέσματα είναι ακόμα πιο ευεργετικά όταν η διαστολική πίεση μειωθεί κατά 10 μονάδες, οπότε παρατηρείται μείωση των εγκεφαλικών επεισοδίων κατά 56%.
Δυστυχώς όμως αρκετά άτομα με Υπέρταση είτε δεν λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή (επειδή δεν γνωρίζουν ότι έχουν αυξημένη πίεση ή φοβούνται τις τυχόν παρενέργειες των φαρμάκων), είτε δεν λαμβάνουν την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή ώστε να ρυθμίζεται επαρκώς η πίεσή τους. Στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι μόνο το 53,6% των υπερτασικών ατόμων ακολουθεί φαρμακευτική αγωγή. Στην Ελλάδα φαίνεται ότι το 65% των ανδρών και το 40% των γυναικών με υπέρταση δεν λαμβάνουν καμία θεραπεία, ενώ μόνο το 34% όσων λαμβάνουν θεραπεία ρυθμίζουν ικανοποιητικά την πίεση τους. Δηλαδή στη χώρα μας μόνο το 15% των υπερτασικών στο σύνολο τους ρυθμίζει την πίεση τους.
Η Υπέρταση συχνά δεν προκαλεί κανένα ειδικό σύμπτωμα και για το λόγο αυτό συνήθως διαγιγνώσκεται καθυστερημένα, ή όταν έχουν ήδη συμβεί κάποιες επιπλοκές. Επομένως για να διαπιστώσει κάποιος αν έχει Αρτηριακή Υπέρταση, θα πρέπει να μετράει τακτικά την πίεση. Αυτό είναι απαραίτητο ιδίως αν πλησιάζει την μέση ηλικία, αν είναι παχύσαρκος ή αν έχει συγγενείς με ιστορικό υπέρτασης. Μερικές πληθυσμιακές μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα με υπέρταση μπορεί να εμφανίζουν μια ποικιλία συμπτωμάτων, όπως πονοκέφαλο, διαταραχές ύπνου, συναισθηματικές διαταραχές και ξηροστομία.
Η πιθανότητα να αναπτύξει μια γυναίκα Υπέρταση είναι 80% υψηλότερη αν κάνει χρήση αντισυλληπτικών δισκίων. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος στις καπνίστριες και στις παχύσαρκες, καθώς και στις γυναίκες που τα χρησιμοποιούν για περισσότερο από έξι χρόνια. Υπολογίζεται ότι το ποσοστό γυναικών που ανέπτυξαν Α.Υ. λόγω λήψης αντισυλληπτικών δισκίων στο χρόνο είναι 0.4%. Αν η χρήση των χαπιών αυτών διακοπεί, η υπέρταση θα υποχωρήσει σε περίπου τα 2/3 των γυναικών. Επομένως, τα δεδομένα δείχνουν ότι το χάπι είναι ασφαλές καθώς ο κίνδυνος ανάπτυξης Α.Υ. είναι χαμηλός. Κάθε γυναίκα που λαμβάνει αντισυλληπτικά πρέπει να ελέγχει τακτικά την πίεση της, αλλά γυναίκες με διαγνωσμένη ήδη Υπέρταση θα πρέπει να αποθαρρύνονται στη λήψη αντισυλληπτικών δισκίων και να δοκιμάσουν άλλες μεθόδους αντισύλληψης.
Για την κατάλληλη αντιμετώπιση της Α.Υ. απαιτείται αλλαγή του τρόπου ζωής, δηλαδή των καθημερινών συνηθειών. Η σωστή δίαιτα είναι κομβικής σημασίας. Η διατροφή πρέπει να είναι ισοζυγισμένη, περιλαμβάνοντας λαχανικά, ψάρια, φρούτα και (ανάλατους) ξηρούς καρπούς. Σε μια δίαιτα που περιέχει 30% λίπος, λιγότερο από το 10% των θερμίδων θα πρέπει να προέρχονται από κεκορεσμένα λίπη (ζωικές τροφές). Το υπόλοιπο 20% των θερμίδων θα πρέπει να προέρχεται από ακόρεστα (φυτικά) έλαια. Η Μεσογειακή διατροφή (πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και ελαιόλαδο), που δυστυχώς έχει εγκαταλειφθεί σε μεγάλο βαθμό από τους σύγχρονους Έλληνες, φαίνεται από μελέτες της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής ότι μπορεί να προλάβει 14 από τα 100 στεφανιαία επεισόδια που οφείλονται σε αυξημένες τιμές χοληστερίνης. Ακόμη, θα πρέπει να περιορίζεται η λήψη αλατιού (κάτω των 5 gr χλωριούχου νατρίου ημερησίως). Ενώ θεωρούμε ότι δεν τρώμε αρκετό αλάτι, στην πραγματικότητα προσλαμβάνουμε αρκετό αλάτι από την καθημερινή μας διατροφή. Οι έτοιμες τροφές περιέχουν μεγάλη ποσότητα αλατιού, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες του οργανισμού και να μην χρειάζεται επιπλέον λήψη αλατιού. Έτσι, το αλάτι προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης, σε μερικούς ανθρώπους περισσότερο και σε άλλους λιγότερο. Γενικά, οι υπερτασικοί, οι ηλικιωμένοι, οι νέγροι και οι γυναίκες είναι σχετικά περισσότερο αλατοευαίσθητοι. Θα πρέπει, δηλαδή, να αποφεύγεται η αλατιέρα, τόσο στο μαγείρεμα όσο και στο τραπέζι. Υπολογίζεται ότι μια κουταλιά του γλυκού αλάτι περιέχει 2 gr νατρίου H εναλλακτική χρήση καρυκευμάτων, λεμονιού κι άλλων φυτικών παραγώγων βοηθά στον περιορισμό του άλατος.
Η μέτριας έντασης σωματική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης Υπέρτασης, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκίας, αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και στεφανιαίας νόσου. Η άσκηση θα πρέπει να είναι αερόβιος ή ισοτονική (περπάτημα, ποδήλατο, κολύμβηση). Η ισομετρική άσκηση αντίθετα, όπως η άρση βαρών και η ενόργανη γυμναστική, όχι μόνο δεν έχουν δείξει ευεργετικές επιδράσεις, αλλά συνδυάζονται με αυξημένη επίπτωση υπέρτασης. Η διάρκεια της άσκησης είναι προτιμότερο να είναι τουλάχιστον 30 λεπτά 5-7 φορές την εβδομάδα με μέτρια ένταση.
Το κάπνισμα είναι αποδεδειγμένα ο μεγαλύτερος εχθρός για την υγεία. Ο κίνδυνος, τόσο για καρδιαγγειακή νόσο όσο και καρκίνο, αυξάνεται με τον αριθμό των τσιγάρων και τα έτη καπνίσματος. Το κάπνισμα, η υπερλιπιδαιμία, η παχυσαρκία και η Υπέρταση, και ιδιαίτερα η συνύπαρξή τους, αποτελούν σημαντικούς αλλά και τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά επεισόδια. Επομένως, συστήνεται η διακοπή του καπνίσματος. Επίσης, πρέπει να περιορίζεται η κατανάλωση αλκοόλ. Φαίνεται ότι υπάρχει μια γραμμική συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης αλκοόλ, της Υπέρτασης και του καρδιαγγειακού κινδύνου.
Η παχυσαρκία (BMI>30kg/m2) σχετίζεται με τον καρδιοαγγειακό κίνδυνο αλλά και με την παρουσία Αρτηριακής Υπέρτασης. Οι υπέρβαροι είναι πιο πιθανό να πάσχουν από Α.Υ. και συχνά έχουν υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, καταστάσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις. Όταν η περιφέρεια μέσης είναι >102 cm για τους άνδρες και >88 cm για τις γυναίκες σχετίζεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Στη χώρα μας η παχυσαρκία έχει πάρει πια διαστάσεις επιδημίας. Έτσι, στο Κέντρο Υπέρτασης της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής, σε >12000 διαδοχικούς υπερτασικούς διαπιστώθηκε κεντρικού τύπου παχυσαρκία σε 54% των ανδρών και 62% των γυναικών. Μια μείωση του σωματικού βάρους ακόμα και 4-5 κιλά οδηγεί σε σημαντική μείωση της πίεσης. Επιπλέον, όταν η μείωση του σωματικού βάρους προστίθεται στην αντιυπερτασική θεραπεία, τότε επιτυγχάνεται σημαντικά καλύτερη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Επομένως, αν η πίεση είναι ήπια ανεβασμένη, αρχικά μπορεί κανείς να την ρυθμίσει με απώλεια βάρους, σωματική άσκηση, διακοπή του καπνίσματος, μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ και αποφυγή των αλμυρών τροφών. Όταν όμως δεν ρυθμίζεται επαρκώς με μη-φαρμακευτικούς τρόπους, η λήψη αντιυπερτασικών φαρμάκων είναι υποχρεωτική. Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών, που λαμβάνει αγωγή και ρυθμίζει σωστά την πίεση τους, νιώθει πολύ καλά και το μόνο που χρειάζεται κανείς να προσέχει είναι να λαμβάνει σωστά τις δόσεις. Τα περισσότερα νέα φάρμακα έχουν καλή αντιυπερτασική κάλυψη όλο το 24ωρο και γι’ αυτό χορηγούνται μια φορά την ημέρα, την ίδια ώρα. Οι σοβαρές ανεπιθύμητες δράσεις κι οι παρενέργειες από τα αντιυπερτασικά χάπια είναι σπάνιες. Πιο συχνό είναι η πίεση να πέσει πιο χαμηλά από ότι έχετε συνηθίσει οπότε παρουσιάζεται ζάλη, ίλιγγος ακόμα και λιποθυμία, ιδίως αν σηκωθείτε απότομα από το κρεβάτι ή από την καρέκλα. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να χρειαστεί μείωση δόσης ή αλλαγή της φαρμακευτικής αγωγής.
Πηγή : hcs.gr
The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Society of Hypertension (ESH). 2018 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension. European Heart Journal (2018) 00, 1–98. doi:10.1093/eurheartj/ehy339
